ताप, वेदना, उच्च रक्तदाब, मधुमेह इत्यादींपासून आराम देण्याचा दावा करणाऱ्या ५३ औषधांनी चाचण्यांमध्ये गुणवत्ता मानकांची पूर्तता केलेली नाही ही बातमी अस्वस्थ करणारी आहे. देशात बिनदिक्कतपणे वापरल्या जाणाऱ्या पॅरासिटामॉलचाही या औषधांमध्ये समावेश आहे. किती विडंबनाची गोष्ट आहे की ही औषधे सरकारच्या नाकाखाली बिनदिक्कतपणे विकली जात आहेत. सेंट्रल ड्रग रेग्युलेटरने गुणवत्तेचे निकष पूर्ण न करणाऱ्या औषधांची यादी जाहीर केली आहे. सर्वसामान्यांच्या मनात हा प्रश्न कायम आहे की, ही औषधे जर मापदंडात बसत नसतील, तर त्यांचे दुष्परिणाम आपल्या आरोग्यावर किती प्रमाणात होतात. तसेच निकृष्ट औषधांची विक्री करणाऱ्यांवर कारवाई करण्यात आली आहे का? सध्या या संदर्भात अधिकृतपणे कोणतीही माहिती समोर आलेली नाही. निःसंशयपणे, हे लाजिरवाणे आहे आणि व्यवस्थेचे अपयश उघड करते जे लोक शारीरिक त्रास कमी करण्यासाठी खरेदी करतात ती औषधे निकृष्ट आहेत?
हे अगदी शक्य आहे की अशा निकृष्ट औषधांचा देखील नकारात्मक परिणाम होऊ शकतो. याबाबत गांभीर्याने संशोधन होण्याची गरज आहे.महत्वाचे म्हणजे जे औषध पॅरासिटामोल, जे सामान्यतः लोक घेतात, ते देखील चाचणीत अपयशी ठरले. अधूनमधून येणारा ताप, दुखणे इत्यादी बाबतीत हे औषध घेणे फायदेशीर ठरते, असा सर्वसाधारण समज आहे. केंद्रीय औषध नियामकाच्या कमी दर्जाच्या औषधांच्या यादीत त्याचा समावेश केल्याने लोकांच्या विश्वासाला तडा जाईल हे नक्की.
मानवी मूल्यांची इतकी घसरण झाली आहे की लोक आपल्या फायद्यासाठी दुःखी रुग्णांच्या जिवाशी खेळायला मागे हटत नाहीत हे दुर्दैव आहे.सीडीएससीओने 53 औषधांचा दर्जा तपासला असला तरी अखेर केवळ 48 औषधांची यादी जाहीर करण्यात आली. यामागचे कारण असे की, यादीत समाविष्ट असलेल्या पाच औषधांची निर्मिती करणाऱ्या कंपन्यांच्या दाव्यानुसार ही औषधे त्यांच्या कंपनीची नसून त्यांच्या उत्पादनांच्या नावाने बनावट औषधे बाजारात विकली जात आहेत.औषध व्यवसायातील या अनैतिकतेमुळे लोकांच्या जीवनात संकट वाढत असून, ड्रग स्टँडर्ड कंट्रोल ऑर्गनायझेशनने औषधांवर बंदी घातली आहे असून आज ही औषधे कोट्यवधी लोकांना जीवदान देत नाहीत, मानवी लोभ, हा या सामान्य माणसांचा बळी घेत आहेत. दर्जाहीन व सदोष आढळून आलेल्या या औषधांमध्ये अनेक नामांकित कंपन्यांच्या औषधांचाही समावेश आहे. औषधांचा दर्जा सुनिश्चित करण्यासाठी कठोर प्रक्रिया करूनही औषधे दर्जाहीन आढळल्याची प्रकरणे समोर आली आहेत.
असे असतानाही नामांकित औषध उत्पादक कंपन्यांची उत्पादने जर निकषांची पूर्तता करत नसतील तर कमी खर्चात अधिक नफा मिळविण्यासाठी या कंपन्यांनी नैतिकता आणि माणुसकी पणाला लावायला सुरुवात केली आहे. अनेक औषधांचा दर्जा निकृष्ट आहे. तर दुसरीकडे अनेक बनावट औषधेही विकली जात आहेत. या औषधांमध्ये बीपी, मधुमेह, ऍसिड रिफ्लक्स आणि काही जीवनसत्त्वे यांचाही समावेश आहे. याशिवाय सीडीएससीओच्या गुणवत्तेत अपयशी ठरलेल्या औषधांमध्ये ताप कमी करणारे पॅरासिटामॉल, पेन किलर डायक्लोफेनाक, अँटीफंगल औषध फ्लुकोनाझोल यांसारख्या देशातील अनेक मोठ्या औषध कंपन्यांच्या औषधांचा समावेश आहे आणि या औषधांनाही आरोग्यासाठी हानिकारक घोषित करण्यात आले आहे. गुणवत्तेच्या निकषांची पूर्तता न करणाऱ्या औषधांची यादी जाहीर केल्याने ही औषधे वापरणाऱ्या रुग्णांच्या आरोग्य सुरक्षेबाबत चिंता निर्माण झाली आहे. आपला आजार बरा होईल या आशेने रुग्ण औषध घेतात. आज ही औषधे कोट्यवधी लोकांना जीवदान देत नाहीत, मानवी लोभ, त्यांना मारत आहेत.
दर्जाहीन व सदोष आढळून आलेल्या या औषधांमध्ये अनेक नामांकित कंपन्यांच्या औषधांचाही समावेश आहे. औषधांचा दर्जा सुनिश्चित करण्यासाठी कठोर प्रक्रिया असतानाही ही औषधे अप्रमाणित आढळून आल्याची प्रकरणे समोर आली आहेत. यामध्ये कच्च्या मालाची चाचणी आणि उत्पादन प्रक्रियेची तपासणी देखील समाविष्ट आहे. असे असतानाही नामांकित औषध उत्पादक कंपन्यांची उत्पादने जर निकषांची पूर्तता करत नसतील तर कमी खर्चात अधिक नफा मिळविण्यासाठी या कंपन्यांनी नैतिकता आणि माणुसकी पणाला लावायला सुरुवात केली आहे. गुणवत्तेच्या मापदंडांवर औषधे अयशस्वी होण्याची ही पहिलीच वेळ नाही.
सर्वसामान्यांच्या मनात प्रश्न उरतो की, जर ही औषधे मानकांमध्ये बसत नसतील तर त्यांचे नकारात्मक परिणाम काय होतील?हे परिणाम आपल्या आरोग्यावर किती प्रमाणात परिणाम करतात? तसेच, निकृष्ट औषधांची विक्री करणाऱ्यांवर कारवाई करण्यात आली आहे का? निःसंशयपणे, हे लाजिरवाणे आहे आणि व्यवस्थेचे अपयश अधोरेखित करते जे लोक शारीरिक त्रास कमी करण्यासाठी खरेदी करतात ती औषधे निकृष्ट आहेत. हे अगदी शक्य आहे की अशा निकृष्ट औषधांचा देखील नकारात्मक परिणाम होऊ शकतो. याबाबत गांभीर्याने संशोधन होण्याची गरज आहे. ही औषधे खुलेआम विक्री सुरू राहिल्याने लोकांच्या आरोग्याला धोका निर्माण होईल, अशी चिंताही व्यक्त केली जात आहे. एकीकडे, DSCO ने अमेरिका, ऑस्ट्रेलिया, जपान, कॅनडा आणि युरोपियन युनियनमधील काही निवडक देशांमधून आयात केलेल्या औषधांचा सुलभ पुरवठा करण्यासाठी नियमित नमुना चाचणीतून सूट दिली आहे. देशाच्या बाजारपेठेत पोहोचणाऱ्या औषध उत्पादक कंपन्यांच्या औषधांमध्ये हे दोष आढळून येतात.
त्याचा आपल्या प्रतिमेवर विपरीत परिणाम होणार आहे. औषध चाचणीत कोणत्याही स्तरावरील निष्काळजीपणा अक्षम्य आहे. कारण या औषधी निर्माण व्यवसायातील हेराफेरीचा खेळ लोकांच्या जीवाचा शत्रू बनू शकतो. आणि वास्तविकता ही की, राज्य सरकारेही शक्तिशाली आणि श्रीमंत वर्गाकडून चालवल्या जाणाऱ्या या औषध कंपन्यांवर तातडीने कारवाई करण्यास टाळाटाळ करत आहेत. त्याची किंमत सर्वसामान्यांनाच मोजावी लागत आहे. मानवी मूल्यांची इतकी घसरण झाली आहे की लोक आपल्या फायद्यासाठी पीडित रुग्णांच्या जीवाशी खेळण्यास मागेपुढे पाहत नाहीत हे दुर्दैव आहे. या वर्षी ऑगस्टमध्ये केंद्र सरकारने 156 फिक्स्ड डोस कॉम्बिनेशन किंवा एफडीसी औषधांच्या विक्रीवर बंदी घातली होती. वास्तविक, ही औषधे सामान्यतः सर्दी आणि ताप, वेदना कमी करणारे, मल्टी व्हिटॅमिन्स आणि अँटीबायोटिक्सच्या स्वरूपात वापरली जात होती. या औषधांचे उत्पादन, वितरण आणि वापरावर बंदी घालण्यात आली , कारण ती रुग्णांना घातक ठरू शकतात. सरकारने हा निर्णय औषध तांत्रिक सल्लागार मंडळाच्या शिफारसीनुसार घेतले होते. पण वैद्यकीय गुणवत्ता संशयास्पद आहे. वास्तविक, अनेक औषधे मिसळून एकच गोळी बनवण्याला फिक्स्ड डोस कॉम्बिनेशन ड्रग्स म्हणजेच FDC म्हणतात.
मात्र, सर्वसामान्य आजारांवर वापरल्या जाणाऱ्या जीवनरक्षक औषधांचा दर्जा नसल्यामुळे रुग्णांच्या जीवाशी खेळ होत आहे. निकृष्ट औषधांची विक्री करणाऱ्या दोषींना कठोर शिक्षा झाली पाहिजे. अशा लोकांना केवळ संपत्ती द्वारे स्वतःची उन्नती करायची असते. आणि आता हा काळ इतका विसंगतीचा वाटतो की ज्यात ज्याला संधी मिळेल तो लुटण्यात गुंतलेला आहे. हद्द एवढी आहे की, अनेक ठिकाणी जीवरक्षक इंजेक्शनऐवजी बनावट इंजेक्शन तयार होत असल्याच्या बातम्या येत आहेत. आपण इतके लोभी आणि अमानुष झालो आहोत, आपल्या संवेदनांचा स्त्रोत आटला आहे, म्हणूनच आपण आपली इज्जत विकतो आणि इंजेक्शनमध्ये पॅरासिटामॉल मिसळून विकू लागतो. हे एवढी संपत्ती कुठे जाईल? औषध उत्पादक कंपन्या औषधांच्या दर्जाशी खेळ करून लोकांचे आरोग्य बिघडवत आहेत. पहिली गोष्ट म्हणजे या आजारांवर प्रभावी उपचार नाहीत, दुसरे म्हणजे या आजारांसाठी वापरण्यात येणारी सर्व आवश्यक औषधे अप्रमाणित आणि सदोष झाली आहेत. या परिस्थितींवर नियंत्रण ठेवण्यात सरकार अपयशी ठरले आहे.
यातून मार्ग काढण्यासाठी देशातील लाखो लोक प्रशासनाकडे पाहत आहेत. व्यवस्थेवरील सरकारचे नियंत्रण कमकुवत होताना दिसत आहे. सामान्य माणसाने कुठे जावे? ज्या देशाने जगाला उदात्त, नैतिक आणि मानवतेचा संदेश दिला तो देश आज कुठे उभा आहे? या मूल्यांच्या आणि संवेदनशीलतेच्या बाबतीत आज देश किती पोकळ आणि जीर्ण झाला आहे. आज भौतिक आणि स्वार्थी मूल्यांनी आपली मुळे इतकी खोलवर रुजवली आहेत की त्यांना नष्ट करणे सोपे नाही. माणसाचे संपूर्ण कर्मच कलुषित झाले आहे. सर्व लहान-मोठ्या व्यवसायात अनैतिकतेचा शिरकाव झाला आहे. अशा स्थितीत सरकारांना दीर्घकालीन परिणाम लक्षात घेऊन धोरणे आखावी लागतील.आणि सर्वसामान्य आजारांवर वापरल्या जाणाऱ्या जीवनरक्षक औषधांचा दर्जा नसल्यामुळे रुग्णांच्या जीवाशी खेळ होत आहे. ज्यासाठी नियामक विभागांची जबाबदारी निश्चित करून निकृष्ट औषधांची विक्री करणाऱ्या दोषींना शिक्षा झाली पाहिजे.
विकास परसराम मेश्राम
मु+पो, झरपडा,ता, अर्जूनी/मोर, जिल्हा गोंदिया
मोबाईल नंबर -7875592800
vikasmeshram04@gmail.com