सिताराम येचुरी यांच्या निधनाने कृतिशील राजकारणाचा अस्त

कॉम्रेड सीताराम येचुरी यांच्या निधनाने सर्व डाव्या संघटनांमध्ये शांतता पसरली. प्रसिद्ध राजकारणी ,स्तंभलेखक, अर्थतज्ज्ञ आणि समाजसेवक म्हणून त्यांची ओळख होती. विद्यार्थी चळवळीतील त्यांची सततची सक्रियता कोणाला कळणार नाही? विद्यार्थी दशेत येचुरी तीन वेळा जेएनयूचे अध्यक्ष होते. आणीबाणीच्या काळात ते तुरुंगातही गेले.=

कॉम्रेड सीताराम येचुरी यांचा जन्म १२ ऑगस्ट १९५२ रोजी मद्रास (आताचे चेन्नई) येथील तेलुगू भाषिक ब्राह्मण कुटुंबात झाला. त्यांचे वडील सर्वेश्वर सोमयाजुला येचुरी हे आंध्र प्रदेश राज्य मार्ग परिवहन महामंडळात अभियंता होते आणि आई कल्पकम येचुरी सरकारी अधिकारी होत्या. ते हैदराबादमध्ये वाढले आणि तिथल्या ऑल सेंट्स हायस्कूलमध्ये 10 वी पर्यंत शिकले . 1969 मध्ये तेलंगणातील कम्युनिस्ट सशस्त्र चळवळीनंतर ते पुढील शिक्षणासाठी नवी दिल्लीला गेले, जेथे 'प्रेसिडेंट्स इस्टेट' शाळेत शिक्षण घेतल्यानंतर त्यांनी सेंट स्टीफन कॉलेजमध्ये अर्थशास्त्राची पदवी घेतली. 25 जून 1975 रोजी इंदिरा गांधी सरकारने संपूर्ण देशात लादलेल्या अंतर्गत आणीबाणीच्या काही काळापूर्वी सीताराम येचुरी मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्षाचे सदस्य बनले होते. आणीबाणीच्या काळात पोलिसांनी जेएनयूच्या कॅम्पसमधून अटक केल्यामुळे त्यांना जेएनयूमधून पीएचडी पूर्ण करता आली नाही. 2016 मध्ये ते पश्चिम बंगालमधून राज्यसभेवर निवडून आले आणि त्यांना 'सर्वोत्कृष्ट संसदपटू' पुरस्कार मिळाला. अंतर्गत आणीबाणी संपल्यानंतर त्यांची तुरुंगातून सुटका झाली त्यानंतर निवडणुकीत त्यांची जवाहरलाल नेहरू विद्यापीठाच्या विद्यार्थी संघटनेच्या अध्यक्षपदी निवड झाली.

सीताराम येचुरी ऐंशीच्या दशकात सीपीएमच्या केंद्रीय राजकारणाचा एक महत्वाचा भाग बनले आणि त्यानंतर सातत्याने यशाच्या पायऱ्या चढत गेले. 1984 मध्ये त्यांची सीपीएमच्या केंद्रीय समितीवर निवड झाली. सीपीएमच्या केंद्रीय सचिवालयाचा ते एक भाग बनले जे पॉलिट ब्युरोच्या अंतर्गत काम करत होते. 1992 मध्ये ते सीपीएमच्या पॉलिट ब्युरोवर निवडून आले. 2015 मध्ये ते सीपीएमचे सरचिटणीस म्हणून निवडले गेले. 2018 आणि 2022 मध्ये ते सीपीएमच्या सर्वोच्च पदावर दुसऱ्यांदा आणि तिसऱ्यांदा निवडून आले.

सीताराम येचुरी हे भारतीय कम्युनिस्ट पार्टी (मार्क्सवादी) चे आणि डाव्या चळवळीचे सर्वोच्च नेते आणि प्रसिद्ध मार्क्सवादी विचारवंत होते. ते 1974 मध्ये जवाहरलाल नेहरू विद्यापीठातील विद्यार्थी चळवळीत सामील झाले आणि भारतीय विद्यार्थी संघाचे नेते बनले. दोन वर्षांच्या कालावधीत ते तीन वेळा जेएनयू विद्यार्थी संघटनेचे अध्यक्ष म्हणून निवडून आले. 1984 ते 1986 या काळात ते विद्यार्थी संघटनेचे अखिल भारतीय अध्यक्ष होते आणि त्यांनी विद्यार्थी संघटना अखिल भारतीय शक्ती म्हणून विकसित करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली.

सीताराम येचुरी यांनी 1975 मध्ये सीपीआय(एम) मध्ये प्रवेश केला. आणीबाणीच्या काळात राजकीय कारवायांसाठी त्यांना अटक करण्यात आली होती. 1985 मध्ये ते 12 व्या काँग्रेसमध्ये पक्षाच्या केंद्रीय समितीवर निवडले गेले आणि तेव्हापासून ते केंद्रीय समितीवर राहिले. ते 1989 मध्ये केंद्रीय सचिवालयात आणि 1992 मध्ये पक्षाच्या 14 व्या काँग्रेसमध्ये पॉलिटब्युरोसाठी निवडून आले.

2015 मध्ये त्यांची 21 व्या काँग्रेसमध्ये CPI(M) च्या सरचिटणीसपदी निवड झाली, तेव्हापासून ते या पदावर होते . तीन दशकांहून अधिक काळ पक्षाच्या केंद्रस्थानी असलेल्या नेतृत्व संघाचा भाग म्हणून त्यांनी वेळोवेळी पक्षाची राजकीय स्थिती निश्चित करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली.

सीताराम यांनी विचारधारेच्या क्षेत्रात विशेष भूमिका बजावली. पक्षाने 14 व्या काँग्रेसमध्ये काही वैचारिक मुद्द्यांवर ठराव मंजूर केला, ज्याने समाजवादाच्या अपयशामुळे पक्षाची वैचारिक स्थिती तयार केली. कॉम्रेड सीताराम यांनी हा प्रस्ताव काँग्रेससमोर मांडला. त्यानंतर, ते 2012 मध्ये पक्षाच्या 20 व्या काँग्रेसमध्ये स्वीकारलेल्या वैचारिक स्थितीचे अद्ययावत ठरावाचे मुख्य प्रस्तावक होते.

केंद्रीय समितीच्या आंतरराष्ट्रीय विभागाचे प्रमुख म्हणून त्यांनी कम्युनिस्ट आणि पुरोगामी शक्तींच्या विविध आंतरराष्ट्रीय मंचांवर भाग घेतला आणि समाजवादी देशांशी संबंध मजबूत केले आणि साम्राज्यवादविरोधी चळवळींशी एकता दर्शविली.

सीताराम येचुरी हे दोन दशकांहून अधिक काळ पक्षाच्या पीपल्स डेमोक्रसी या साप्ताहिक वृत्तपत्राचे संपादक होते. ते अभ्यासू लेखकही होते. वैचारिक क्षेत्रातील त्यांचे दुसरे मुख्य योगदान म्हणजे त्यांनी हिंदुत्वावर केलेली टीका, जी त्यांच्या पुस्तकांतून दिसून येते. सीताराम येचुरी 2005 ते 2017 पर्यंत दोन वेळा राज्यसभेचे सदस्य होते. त्यांनी सीपीआय(एम) गट नेते म्हणून काम केले आणि ते प्रभावी संसदपटू होते. त्यांना 2017 मध्ये सर्वोत्कृष्ट संसदपटू पुरस्कार देण्यात आला. अलीकडच्या काळात, सीताराम येचुरी यांनी आपला बराचसा वेळ आणि शक्ती धर्मनिरपेक्ष विरोधी पक्षांची एक व्यापक एकता निर्माण करण्यासाठी खर्च केली आहे, ज्याने इंडिया ब्लॉकचे रूप घेतले.

युनायटेड फ्रंट सरकार आणि नंतर यूपीए सरकार या दोन्ही काळात, सीताराम हे सीपीआय(एम) साठी प्रमुख वाटाघाटी करणाऱ्यांपैकी एक होते, त्यांनी या युतींना पाठिंबा दिला. त्यांच्या मनमिळावू स्वभावामुळे त्यांचा राजकीय आणि जीवनाच्या सर्व क्षेत्रात मित्रांचा मोठा गट तयार झाला होता. त्यांच्या राजकीय प्रामाणिकपणाबद्दल आणि बांधिलकीबद्दल सर्वांनी त्यांचा कायम आदर केला.

येचुरी हे पक्षाचे माजी सरचिटणीस हरकिशन सिंग सुरजित यांच्या आघाडी बांधणीचा वारसा पुढे नेण्यासाठी ओळखले जातात. 1996 मध्ये संयुक्त आघाडी सरकारसाठी समान किमान कार्यक्रमाचा मसुदा तयार करण्यासाठी त्यांनी पी चिदंबरम यांना सहकार्य केले. 2004 मध्ये संयुक्त पुरोगामी आघाडी सरकारच्या स्थापनेदरम्यान युती उभारणीच्या प्रयत्नांमध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावली. भारत-अमेरिका अणुकराराच्या मुद्द्यावर यूपीए सरकारसोबत झालेल्या चर्चेतही सीताराम येचुरी यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली होती. तथापि, 2008 मध्ये, डाव्या पक्षांनी या मुद्द्यावरून तत्कालीन सरकारचा पाठिंबा काढून घेतला. प्रकाश करात यांची ठाम भूमिका त्यामागे कारणीभूत होती.

कॉम्रेड येचुरी यांची कम्युनिस्ट चळवळीला झालेली हानी म्हणजे देशाच्या चिंतेत गुंतलेल्या एका महान व्यक्तिमत्त्वाची हानी होय. लोकांचा डाव्या आघाडीवरचा विश्वास वाढत असतानाच त्यांचे जाणे हे दुर्दैव आहे. कॉम्रेड्ला त्यांच्या राहिलेल्या अपूर्ण कार्याला चालना देऊनच खरी श्रद्धांजली वाहता येईल. कॉम्रेड येचुरी जिंदाबाद.लाल सलाम.हे सदैव स्मरणात राहतील.

विकास परसराम मेश्राम

मु+पो, झरपडा,ता, अर्जूनी/मोर, जिल्हा गोंदिया

मोबाईल नंबर -7875592800

vikasmeshram04@gmail.com