जेव्हा राणी एलिजाबेथ द्वितीय जालियनवाला बाग स्मृतीस्थळावर नतमस्तक झाली होती

ब्रिटेनची राणी एलिजाबेथ द्वितीय यांचं वयाच्या ९६ व्या वर्षी निधन झालंय. त्या वयामुळे होणाऱ्या हालचाली संबंधीत समस्यांमुळे त्या त्रस्त होत्या. ब्रिटेनवर सर्वाधिक काळ ७० वर्षे राज्य करणाऱ्या त्या शासक होत्या. त्यांनी राणी व्हिक्टोरीयाचा विक्रम मोडीत काढला होता. पण या राणी एलिजाबेथने स्वतंत्र भारताला ३ वेळा भेटी दिल्या होत्या. त्या भेटी कधी दिल्या होत्या आणि त्या भेटींमध्ये नेमकं काय घडलं होतं हेच जाणून घेऊयात.

भारत १९४७ पुर्वी इंग्लंडची वसाहत होता आणि तोपर्यंत एलिजाबेथचे वडिल किंग जॉर्ज हे भारताचे देखील राजे होते. 1952 मध्ये भारताचे शेवटचे सम्राट किंग जॉर्ज VI यांचं निधन झालं आणि अवघ्या वयाच्या २७ व्या वर्षी एलिझाबेथ ३ ही ब्रिटेनची शासक झाली ती आजपर्यंत म्हणजे सप्टेंबर २०२२ पर्यंत म्हणजेच तिच्या मृत्यूपर्यंत होती.

ब्रिटनच्या राणीने तिच्या कारकिर्दीत 1961, 1983 आणि 1997 मध्ये अशा तीन वेळा भारताला भेटी दिल्या. पण सर्वाधिक चर्चेत राहिली ती १९६१ साली दिलेली भेट. कारणही तसंच होतं. भारताला स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर ब्रिटेनच्या शासकाने दिलेली ती पहिलीच भेट होती. राणी एलिझाबेथ, तिचे पती आणि एडिनबर्गचे ड्यूक प्रिन्स फिलिप, यांनी जानेवारी 1961 मध्ये देशाची राजधानी दिल्लीला भेट दिली.

आणि राणीने महात्मा गांधींच्या स्मारकाजवळ पादत्राणे काढली

राणीने, तिच्या 1961 च्या दिल्ली दौर्‍यादरम्यान, राजघाटला भेट दिली आणि महात्मा गांधींच्या स्मारकाला विधीवत पुष्पहार अर्पण केला. राणी आणि तिच्या पतीने त्यांचे पादत्राणे काढले आणि त्यांच्या जागी मखमली चप्पल घातल्या.

27 जानेवारी रोजी तत्कालीन राष्ट्रपती राजेंद्र प्रसाद यांच्या उपस्थितीत झालेल्या समारंभात तिने ऑल इंडिया इन्स्टिट्यूट ऑफ मेडिकल सायन्सेस (एम्स) या संस्थेच्या इमारतींचे औपचारिक उद्घाटन केले होते.

रॉयल टूरच्या दुर्मिळ अभिलेखीय फुटेजनुसार राणीला 12 व्या शतकातील बांधकाम असलेल्या कुतुब मिनारची प्रतिकृती भेट देण्यात आली होती. तर प्रिन्स फिलिपला चांदीची मेणबत्ती सादर करण्यात आली होती.

आपल्या पहिल्या भारत भेटी भेटीदरम्यान, राणी आणि प्रिन्स फिलिप यांनी आग्रा, बॉम्बे (आता मुंबई), बनारस (आता वाराणसी), उदयपूर, जयपूर, बंगलोर (आता बेंगळुरू), मद्रास (आताचे चेन्नई) आणि कलकत्ता (आता कोलकाता) येथेही गेले होते. यानंतर भारतीय उपखंडाच्या दौऱ्यादरम्यान तिने पाकिस्तानलाही भेट दिली.

आग्रा येथे तिने ओपन-टॉप कारमधून ताजमहालला भेट दिली. वाराणसीमध्ये, बनारसच्या तत्कालीन महाराजांच्या पाहुणचाराचा आनंद घेत तिने शाही मिरवणुकीत हत्तीची स्वारी केली. ती जिथे गेली तिथे असंख्य लोक रस्त्यांवर रांगा लावत होते, अनेकजण 'हर मॅजेस्टी, द क्वीन ऑफ इंग्लंड' चे दर्शन घेण्यासाठी गच्चीवर आणि बाल्कनीत उभे होते.

1961 नंतर, राणी एलिझाबेथ II आणि प्रिन्स फिलिप यांनी 1983 आणि 1997 मध्ये भारताला पुन्हा एकदा एकत्र भेट दिली, जेव्हा भारताने स्वातंत्र्याचे 50 वे वर्ष साजरे केले.

1983 मध्ये तत्कालीन राष्ट्रपती ग्यानी झैल सिंग यांच्या निमंत्रणावरून राणी आणि प्रिन्स फिलिप यांनी देशाला भेट दिली होती. यावेळी, शाही जोडपे राष्ट्रपती भवनाच्या नूतनीकरण केलेल्या विंगमध्ये थांबले आणि राणीने मदर तेरेसा यांना सन्माननीय ऑर्डर ऑफ मेरिट प्रदान केला.

जालियनवाला बाग हे एक दुःखदायक उदाहरण

भारताच्या स्वातंत्र्याच्या 50 व्या वर्धापन दिनानिमित्त देशाच्या तिसर्‍या भेटीदरम्यान, राणी एलिझाबेथ यांनी अमृतसर येथील जालियनवाला बाग स्मारकाला भेट दिली. मागे, राणीने कबूल केले होते, "आमच्या भूतकाळात काही कठीण प्रसंग आले आहेत. जालियनवाला बाग हे त्यापैकीच एक दुःखदायक उदाहरण आहे". इंडिपेंडंटमधील वृत्तानुसार तिने त्यावेळी डोके टेकवून स्मृतीस्थळाला पुष्पहार अर्पण केला होता.