ASI चा ‘Adopt a Heritage 2.0’ कार्यक्रम आहे तरी काय ?

भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षण (ASI) 4 सप्टेंबर 2023 रोजी संवेत सभागृह, IGNCA, नवी दिल्ली येथे आपल्या अभिनव "अ‍ॅडॉप्ट अ हेरिटेज 2.0" कार्यक्रमाचे अनावरण करण्यासाठी सज्ज आहे. देशभरात पसरलेल्या ३,६०० हून अधिक स्मारकांमध्ये सुविधा वाढवण्यासाठी कॉर्पोरेट भागधारकांना आमंत्रित करून भारताच्या विविध सांस्कृतिक वारशाचे रक्षण करण्याचा या उपक्रमाचा उद्देश आहे. ही स्मारके केवळ भारताच्या समृद्ध सांस्कृतिक इतिहासाचेच प्रदर्शन करत नाहीत तर आर्थिक विकासातही महत्त्वपूर्ण योगदान देतात.

"Adopt a Heritage 2.0" कार्यक्रमांतर्गत, ASI कॉर्पोरेट भागीदारांना त्यांच्या कॉर्पोरेट सोशल रिस्पॉन्सिबिलिटी (CSR) निधीचा वापर करून या ऐतिहासिक स्थळांवर सुविधा वाढवण्यासाठी पोहोचत आहे. 2017 योजनेची ही सुधारित आवृत्ती AMASR कायदा 1958 द्वारे परिभाषित केल्यानुसार विविध स्मारकांसाठी आवश्यक असलेल्या सुविधांवर भर देते. इच्छुक भागधारक www.indianheritage.gov.in येथे समर्पित वेब पोर्टलद्वारे स्मारक किंवा विशिष्ट सुविधा दत्तक घेण्यासाठी अर्ज करू शकतात. पोर्टल अंतराचे विश्लेषण आणि अंदाजे आर्थिक आवश्यकतांसह दत्तक घेण्यासाठी उपलब्ध असलेल्या स्मारकांबद्दल सर्वसमावेशक तपशील प्रदान करते.

कार्यक्रमाचा शुभारंभ केंद्रीय सांस्कृतिक, पर्यटन आणि DoNER मंत्री जी किशन रेड्डी यांच्या उपस्थितीत झाला. आपल्या भाषणादरम्यान, मंत्र्यांनी देशाची ओळख घडवण्यात सांस्कृतिक वारशाची अविभाज्य भूमिका अधोरेखित केली. त्यांनी व्यक्त केले, "आमची हेरिटेज स्मारके ही केवळ वास्तू नाहीत, ती आपल्या इतिहास, कला आणि वास्तुकलेचा जिवंत पुरावा आहेत. 'अॅडॉप्ट अ हेरिटेज 2.0' कार्यक्रम कॉर्पोरेट स्टेकहोल्डर्सशी सहयोग वाढवण्याचा प्रयत्न करतो ज्याद्वारे ते आमच्यासाठी या स्मारकांचे जतन करण्यात योगदान देऊ शकतात. येणाऱ्या पिढ्या”.

भागधारकांसाठी निवड प्रक्रियेमध्ये सावधपणे योग्य परिश्रम, विविध पक्षांशी सल्लामसलत आणि प्रत्येक स्मारकावरील आर्थिक आणि विकासाच्या संधींचे मूल्यांकन यांचा समावेश होतो. एकदा निवडल्यानंतर, स्वच्छता, प्रवेशयोग्यता, सुरक्षितता आणि ज्ञान यांसारख्या श्रेणींमध्ये सुविधा विकसित करणे, प्रदान करणे आणि राखणे यासाठी भागधारक जबाबदार असतील. त्यांच्या सहभागामुळे त्यांना जबाबदार आणि वारसा-अनुकूल संस्था म्हणून ओळख मिळेल. प्रारंभिक नियुक्तीचा कालावधी पाच वर्षांचा असेल, वाढवण्याच्या शक्यतेसह.

कार्यक्रमाच्या शुभारंभासोबत "इंडियन हेरिटेज" नावाच्या वापरकर्त्यासाठी अनुकूल मोबाइल अॅपचे अनावरण आहे. या अॅपमध्ये भारतातील वारसा वास्तूंचे तपशील आणि छायाचित्रे असतील, राज्यानुसार वर्गीकृत. हे सार्वजनिक सुविधा, भौगोलिक-टॅग केलेली ठिकाणे आणि नागरिकांसाठी फीडबॅक यंत्रणा याबद्दल माहिती देखील प्रदान करेल. अ‍ॅपचे लाँच टप्प्याटप्प्याने होईल, पहिला टप्पा तिकीट केलेली स्मारके कव्हर करेल, त्यानंतर उर्वरित.

याव्यतिरिक्त, स्मारकांवर फोटोग्राफी, चित्रीकरण आणि विकासात्मक प्रकल्पांसाठी परवानग्या मिळविण्याची प्रक्रिया सुलभ करण्यासाठी ASI एक ई-परवानगी पोर्टल (www.asipermissionportal.gov.in) सादर करत आहे. पोर्टलच्या अंमलबजावणीचा उद्देश विविध परवानग्या जलद करणे आणि ऑपरेशनल आणि लॉजिस्टिक आव्हानांवर मात करणे आहे.

"अ‍ॅडॉप्ट अ हेरिटेज 2.0" कार्यक्रम आणि "इंडियन हेरिटेज" अॅप आणि ई-परवानगी पोर्टल लॉन्च करून, ASI भारताचा सांस्कृतिक वारसा जतन करण्याच्या दिशेने आणि त्याच्या स्मारकांसह जबाबदार प्रतिबद्धता वाढवण्याच्या दिशेने लक्षणीय प्रगती करत आहे. ASI आणि कॉर्पोरेट स्टेकहोल्डर्स यांच्यातील हा सहयोगी प्रयत्न सध्याच्या आणि भावी पिढ्यांसाठी या ऐतिहासिक खजिन्याचे रक्षण करण्याचे वचन देतो.