प्रादेशिक अस्मिता व धर्मनिरपेक्षतेचे प्रश्नचिन्ह?

देशात अलिकडेच पाच राज्यात निवडणुका घेण्यात आल्या परंतु संपूर्ण देशाचे लक्ष पश्चिम बंगालवर होते . आणि निकालाचा परिणाम आपल्या समोर आहे, भाजप दक्षिणेत पाय ठेवण्यासाठी जागा शोधत होता. पुडुचेरीमध्ये, भाजपने अंगठ्या द्वारे आपले पाय रोवून जागा स्थापन केली पण तामिळनाडू आणि केरळ या दोन्ही ठिकाणी भाजपाचे सर्व प्रयत्न अपयशी ठरले आहेत. आसाममध्ये आपले स्थान कायम राखण्यात यश आले आहे. परंतु, पश्चिम बंगालमध्ये, जिथे लढा सर्वात महत्वाचा आणि सर्वात चुरशीचा भयंकर होता, तेथे भारतीय जनता पक्षाचे सर्व प्रयत्न अपयशी ठरले. पंतप्रधान, गृहमंत्री आणि भाजपाचे अन्य सर्व बडे नेते बंगालमधील दोनशेहून अधिक जागांवर दावा करत होते, परंतु हे सर्व दावे पोकळ असल्याचे सिद्ध झाले. दिदी यांच्या पक्षाने दोनशेहून अधिक जागा जिंकल्या.

पश्चिम बंगालच्या या निवडणुकीत, देशावर एकतर्फी राजवटीचे स्वप्न पाहणाऱ्या भाजपने आपली सर्व ताकद पणाला लावली होती. भारताच्या इतिहासामध्ये कदाचित प्रथमच हे घडले आहे जेव्हा देशाच्या पंतप्रधानांनी एखाद्या राज्याच्या निवडणुकीसाठी इतका अयशस्वी प्रयत्न केला. बंगालच्या या निवडणुकीत पंतप्रधान मोदींनी वीसपेक्षा जास्त रॅली सभा घेतले आणि देशाचे गृहमंत्री पन्नासहून अधिक. जेव्हा या देशातील कोरोनाची दुसरी लाट म्हणजेच त्सुनामीचा अनुभव येत होता त्या काळात या निकडणुका झाल्या . मग हा प्रश्न विचारला गेला आणि अजूनही हे विचारण्यात येत आहे की सरकार, निवडणूक आयोग आणि राजकीय पक्षांनी ही निवडणूक पुढे ढकलण्याबद्दल विचार का केला नव्हता? दोन-चार महिन्यांनंतर या निवडणुका झाल्या असत्या तर आकाश तुटलेले असते का? सभेच्या गर्दीच्या मोर्चात त्यांची लोकप्रियता आणि यश पाहणारे आमच्या राजकारण्यांना का वाटले नाही कि ही गर्दी कोरोनाला आमंत्रित करणार आहे! संपूर्ण निवडणुकीच्या मोहिमेमध्ये एकदा कोरोनाचे नाव न घेणाऱ्या ममता दीदींच्या नव्या सरकारला सर्वात आधी राज्यात कोरोनाबरोबर संघर्ष करावा लागत आहे ..

तथापि, बंगालमधील या निवडणुकीत आमची घटनात्मक मूल्येही धोक्यात होती. आपला देश धर्मनिरपेक्ष आहे. आमचे राज्यघटनेने प्रत्येक धर्माला उपासनेचे भरभराट होण्याची संधी देण्याचे वचन दिले आहे. आमची परंपरा म्हणते आहे की राजकीय वर्चस्वासाठी कोणालाही धर्माचा अवलंब करण्याचे स्वातंत्र्य दिले जाऊ नये. असे असूनही आम्ही पाहिले की धर्माच्या नावाखाली उघडपणे मते मागितली जात आहेत. पण ज्यावेळेस 'जयश्रीराम' यावेळी निवडणूक घोषवाक्य केले गेले आहे, ते घटनात्मक मूल्यांचे उल्लंघन करत नाही का? हे घटनेविरूद्ध गुन्हा आहे. या स्पर्धेत ममता बॅनर्जींचा 'चंडी पाठ' देखील मतदार संघात मतदान करण्याचे प्रयत्न म्हटले जाईल. पश्चिम बंगालच्या या निवडणुकीत आमच्या बड्या नेत्यांनी घटनेच्या उल्लंघनाची अनेक उदाहरणे दिली आहेत.

या संदर्भात निवडणूक आयोगाची भूमिका देखील संशयाच्या भोवर्‍यात आहे. ममता बॅनर्जी यांच्या पक्षाने सुरुवातीला असा आरोप केला होता की आठ टप्प्यात निवडणुका घेण्याचा निर्णय भाजपच्या इशाऱ्यावर घेण्यात आला आहे. आयोगाच्या कारवाईमागील तर्क दिले जाऊ शकतात, परंतु संशयाचा आधारही कमकुवत नाही. निवडणूक आयोगाला केवळ निःपक्षपाती असणे आवश्यक नाही, तर निःपक्षपाती दिसणे देखील आवश्यक आहे आणि या निकषावर दुर्दैवाने आपली घटनात्मक संस्था यशस्वी होताना दिसत नाही. जर इच्छा शक्ती असती तर सभांमध्ये सभेत भगवान राम यांच्या जय जयघोष करण्यास निवडणूक आयोग प्रतिबंधित करु शकला असता. आमच्या राजकारण्यांनी निवडणुकीसाठी त्यांचा वापर करून त्याचे महत्त्व कमी करण्याचा प्रयत्न केला आहे. भविष्यात धार्मिक भावना जागृत करण्याचे राजकारण कसे थांबवायचे याचा विचार केला पाहिजे.

मतदारांना धर्माच्या नावाखाली फूट पाडण्याचे आणि ध्रुवीकरण करण्याचे हे राजकारण आपल्या घटनात्मक मूल्यांशी आणि आपल्या सह-अस्तित्वाच्या परंपरेशी जुळत नाही. बहु-धार्मिक समाज आणि धर्मनिरपेक्षता असणे ही आमची शक्ती आहे. जे धर्माच्या नावाखाली राजकारण करतात ते आपली ही शक्ती कमकुवत करीत आहेत. आमच्या घटनात्मक मर्यादा देखील आवश्यक आहेत की आपण राजकीय लाभासाठी धर्माचा अवलंब करणार्‍यांना प्रोत्साहन देऊ नये.

आपल्या राजकारण्यांनी आणखी एक गोष्ट लक्षात ठेवली पाहिजे ती म्हणजे भाषेची सभ्यता आणि प्रतिष्ठा ही सार्वजनिक जीवनात शुद्धीची महत्त्वपूर्ण अट आहे. भाजपाने ते स्वीकारावे किंवा नकाराने पण पंतप्रधान आणि गृहमंत्री दोघांनाही या निवडणुकीच्या लढाईत 'दीदी' या शब्दाचे महत्त्व कळले नाही. बंगालच्या स्त्रियांनी हे त्यांच्या संस्कृतीचा अवहेलना म्हणून म्हटला, किंवा म्हणायला पाहिजे, हा संस्कृतीचा अपमान आहे. किमान आता आमच्या नेत्यांनी हे समजून घेतले पाहिजे की या प्रदेशातील संस्कृतीची प्रशंसा करणे आणि त्यांचा आदर करणे यात फरक आहे. बंगालच्या मतदारांनी हा फरक आपल्या राजकारण्यांना स्पष्ट करण्याचा प्रयत्न केला आहे. परंतु हे निश्चित आहे की या निवडणुकीत आणि इतर चार राज्यांतही मतदाराने हे स्पष्ट केले आहे की त्याचे दुर्लक्ष करणे किंवा त्याला कमी लेखणे मान्य नाही.

विकास परसराम मेश्राम

मु+पो,झरपडा

ता अर्जुनी मोरगाव

जिल्हा गोदिया

मोबाईल 7875592800

[email protected]