भारतीय क्रिकेट ची परिभाषा बदलवणारा कर्णधार

सुनील गावस्कर यांच्यानंतर भारतीयांच्या एका पिढीने क्रिकेट पाहणे थांबवले असेल. त्यानंतर सचिनने क्रिकेटचा निरोप घेतल्यानंतर एक पिढीने क्रिकेट पाहणे बंद केले आणि महेंद्रसिंग धोनीने शनिवारी आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमधून निवृत्त झाल्याने आता एक पिढीने क्रिकेट पाहणे बंद केले आहे आहे. जर एक पिढी केवळ एका व्यक्तीसाठी सामने पाहत असेल तर , खेळाडू कोणत्या पातळीवर आहे त्याचा खेळ कीती सुंदर आहे आणि तो किती हुशार प्रभावी आहे हे सिद्ध करते. धोनीने ज्याप्रकारे प्रत्येक वेळी क्रिकेट खेळताना निर्णय घेऊन प्रेक्षकांना चकित केले त्याच प्रकारे सेवानिवृत्तीच्या निर्णयामुळे त्यालाही आश्चर्य वाटले. कधी केव्हा कुठे कसे थांबायचे हे चाणक्ष धोनीला उमगले होते. पण त्याच्या प्रत्येक चाहत्याला पुन्हा त्याची 22 यार्डची अंतर जलद मोजण्याची कला बघायची होती.

विशेष म्हणजे डिसेंबर 2004 मध्ये जेव्हा महेंद्रसिंग धोनीने बांगलादेशविरुद्ध एकदिवसीय सामन्यात पदार्पण केले तेव्हा त्या सामन्यात एकही धावा न करता तो धावबाद झाला. क्रिकेटच्या भाषेत ते खाते न उघडता परतला होता. तसेच, 2019 वर्ल्ड कप उपांत्य फेरीचा सामना जो त्यांचा शेवटचा आंतरराष्ट्रीय वन डे सामना होता. त्यातही तो धावबाद झाला. पण यावेळी त्याच्या चेहर्‍यावर एक वेगळ्याच प्रकारची खंत होती. विश्वचषक फायनलमध्ये भारतीय संघात न पोहोचण्याचे तेच कारण होते. 22 यार्डच्या क्रिकेट खेळपट्टीचा राजा केवळ त्याच्या क्रिकेटसाठीच लक्षात ठेवू राहत नाही तर त्याच्या , मैदानाच्या बाहेर व मैदानाआत त्याने दाखवलेला क्रीडा कौशल्य कौतुकास्पद हृदयस्पर्शी आहे.बरेचदा असे दिसून येते की तरुण खेळाडू उत्साहाने बर्‍याच गोष्टी करतात. पण याशिवाय धोनी सुरुवातीपासूनच क्रिकेट मैदानाच्या आत आणि बाहेर थंड राहिला, जो त्याचा प्लस पॉईंट बनला होता.

2007 मध्ये भारतीय संघाने 50 षटकांचा विश्वचषक स्पर्धेत पराभव होवून रिकाम्या हाताने संघ परत आला तेव्हालोकांमध्ये प्रचंड संताप होता. जेव्हा भारतीय संघ मायदेशी परतला, तेव्हा तेथे मोठा निषेध झाला. राहुल द्रविड, सचिन तेंडुलकर, सौरव गांगुली सारखे महान खेळाडू असूनही भारतीय संघ वर्ल्ड कपच्या सुरुवातीच्या टप्प्यातून बाहेर होता. क्रिकेट संघ हाताळण्यासाठी आणि नेतृत्व करण्यासाठी एक नवीन चेहरा आवश्यक होता.निवडकर्त्यांनी धोनीवर सट्टा ठोकला आणि काही दिवसानंतर पहिल्या टी -20 वर्ल्ड कपचे नेतृत्व धोनीकडे सोपवले.

धोनीच्या नेतृत्वात युवा संघाने प्रथम टी -२० विश्वचषकात प्रवेश केला. एकापाठोपाठ एक सामना जिंकून भारताने अंतिम सामन्यात प्रवेश केला, जिथे त्याचा कट्टर प्रतिस्पर्धी पाकिस्तानचा सामना होणार होता. असे म्हटले जाऊ शकते की तोपर्यंत धोनीला अचानक घेतलेल्या निर्णयांबद्दल माहित नव्हते. कदाचित त्याने प्रथमच रोचक पैज लावली असेल. सामन्याच्या शेवटचे षटकातील चेंडू जोगिंदर शर्माकडे सोपविला, त्यावेळी तो एक विचित्र निर्णय होता कारण तो खूप महागडे गोलंदाज असल्याचे सिद्ध झाले होते.

धोनीच्या या धक्कादायक निर्णयाचा परिणाम असा झाला की, मिसबाह-उल-हकला बाद करून भारताने पहिला टी -२० विश्वचषक जिंकला आणि अशाप्रकारे धोनीच्या नेतृत्वात असलेल्या युवा संघाने पहिले यश संपादन केले. यानंतर धोनीची चर्चा सर्वत्र सामान्य होती.

२०११ वर्ल्ड कप

टी -२० विश्वचषकानंतर धोनी हा एक आश्वासक चेहरा बनला होता. हे पाहता त्याला एकदिवसीय आणि कसोटी क्रिकेटमध्येही कर्णधारपद देण्यात आले. मात्र, अनिल कुंबळेनेही काही काळ कसोटी क्रिकेटचे नेतृत्व केले. धोनीच्या नेतृत्वात कसोटी क्रिकेटमध्ये भारत पहिला आला, ही एक मोठी कामगिरी होती.यानंतर २०११ चा विश्वचषक भारतातच झाला आणि भारत विश्वविजेता झाला . 1983 नंतर वर्ल्ड कपही भारताने जिंकला नव्हता. .

साखळी सामन्यात चांगली कामगिरी केल्यावर भारताने पाकिस्तानला उपांत्य फेरीत पराभूत करून अंतिम फेरी गाठली. पाकिस्तानविरुद्धच्या उपांत्य सामन्यात सचिन तेंडुलकरने चांगली कामगिरी केली. या सामन्यात त्याला अनेक वेळा लाइफ सपोर्ट देण्यात आला. संपूर्ण मालिकेत युवराज सिंग उत्कृष्ट फॉर्ममध्ये होता. शेवटचा सामना श्रीलंकेबरोबर होता, त्यात महेला जयवर्धने शतक झळकावत भारतासमोर चांगले लक्ष्य ठेवले.

फलंदाजीसाठी बाहेर पडलेल्या सचिन आणि सेहवागची जोडी लवकरच फुटली. त्यानंतर असे दिसते की विश्वविजेते होण्याचे भारताचे स्वप्न पुन्हा अपूर्ण राहील. पण गौतम गंभीरची चमकदार खेळी कामात आली.परंतु दुसर्‍या टोकाला उभे असलेल्या धोनीने शेवटपर्यंत सामना जिंकला. त्यावेळी त्यांनी युवराज सिंगसमोर मैदानावर उतरुन लोकांना आश्चर्यचकित केले.नुवान कुलसेकराच्या चेंडूवर धोनीने संस्मरणीय षटकार खेचून भारताला विश्वचषक जिंकले. त्यावर सुनील गावस्कर यांनीही सांगितले होते की ते नेहमी आपल्याला हे षटकार आठवणीत राहील .

२०११ वर्ल्ड कप जिंकल्यानंतर दोन वर्षांनंतर भारतीय संघाने पुन्हा एकदा धोनीच्या नेतृत्वात आयसीसी चॅम्पियनशिपमध्ये प्रवेश केला. उपांत्य सामन्यात श्रीलंकेचा पराभव करून भारताने अंतिम फेरी गाठली. इंग्लंडच्या खडतर खेळपट्टीवर भारताचा सामना यजमानांशी होणार होता. पण पावसाने हा सामना विचलित केला. त्यानंतर सामना 20 षटकांत कमी करण्यात आला. फलंदाजी करताना भारताने १२ धावा केल्या, जे २० षटकांनुसार फारच कमी होते. प्रत्येकाला वाटलं की हा सामना भारत गमावेल.शिखर धवन आणि रवींद्र जडेजा यांच्या शानदार कामगिरीबद्दल धन्यवाद, धोनीच्या नेतृत्वात भारताने पुन्हा एकदा आयसीसी ट्रॉफी जिंकली.

निवृत्तीच्या घोषणेवर धोनीने इन्स्टाग्रामवर पोस्ट केलेल्या व्हिडिओमध्ये गायक मुकेशने ते क्लासिक गाणे होते - 'मैं पाल दो पल का शायर हूं…. पल दो पल मेरी कहानी है…' या गाण्याद्वारे निरोप घेताना धोनीने हे सिद्ध केले. आपल्या कर्णधारपदाखालीही त्याने आगामी खेळाडूंना संधी मिळण्याच्या बाजूने असल्याचे सांगितले.

जरी आपण यापुढे त्याला भारताच्या निळ्या जर्सीमध्ये पाहू शकत नाही. परंतु त्याच्या असंख्य गौरवशाली आठवणी आपल्यात आहेत, जिथे त्याचा शीतलपणा, त्याचा क्रिकेटींग स्पिरीट आणि तो निर्दोष हेलिकॉप्टर शॉट आपल्या मनात कायम राहील.