Fact Check: सुवर्ण पदक विजेता नीरज चोप्रा खरंच मराठा वंशज आहे का?
7 ऑगस्ट ला नीरज चोप्राने टोकियो ऑलिम्पिकमध्ये 87.58 मीटर अंतरावर भाला फेकून सुवर्णपदक जिंकले. वयाच्या 23 व्या वर्षी सुवर्णपदक जिंकणारा नीरज चोप्रा हा सर्वात तरुण भारतीय आहे. दरम्यान, नीरजने सुवर्ण पदक जिंकल्यानंतर लगेचच केंद्रीय नागरी उड्डान मंत्री ज्योतिरादित्य सिंधिया यांनी त्यांचे अभिनंदन केले आणि लिहिले, "त्यांनी खरी मराठा भावना आणि कौशल्य दाखवले."
Neeraj Chopra has scripted history! 🥇 He exhibited the true Maratha spirit & skill! Not only has he done the country proud, but this is also a breakthrough in a new territory for India.
— Jyotiraditya M. Scindia (@JM_Scindia) August 7, 2021
Jai Ho! Har har Mahadev #Tokyo2020
दरम्यान, सिंधिया यांच्या या ट्विटनंतर बऱ्याच माध्यमांनी नीरज चोप्रा ला मराठा वंशाचा सांगण्यास सुरुवात केली. ज्यामध्ये लोकसत्ता, महाराष्ट्र टाइम्स, टीव्ही 9 हिंदी, एबीपी न्यूज मराठी आणि दैनिक जागरण यांचा समावेश आहे.
8 ऑगस्ट रोजी सुदर्शन न्यूजचे मुख्य संपादक सुरेश चव्हाण यांनी असा दावा केला की, 1761 च्या पानिपतच्या लढाई दरम्यान नीरजचे पूर्वज मराठा सैन्याच्या भाला बटालियनचा भाग होते.
दोन रस्त्याने जाणारा इतिहास?
मात्र, नीरज चोप्रा रोड समुदायाचे आहेत. द प्रिंटनुसार, रोड-मराठा हे 1761 पानिपतच्या युद्धात लढलेल्या मराठा सैनिकांचे वंशज आहेत. सुमारे 7 लाख रोड-मराठे कर्नालपासून रोहतक आणि भिवानीपर्यंत पसरलेले आहेत.
इंडिया टुडे (2012), हिंदुस्तान टाइम्स (2016), बीबीसी (2018) आणि द इंडियन एक्सप्रेस सारख्या माध्यमांनी रोड समुदायाच्या एका भागावर रिपोर्ट केला होता. जे स्वतःला मराठा वंशाचे मानतात. दरम्यान, रोड समुदायाच्या लोकांशी बातचीत केली असता, ते म्हणाले...
समाजात दोन प्रकारच्या विचारसरणी आहेत. एका वर्गाचा असा विश्वास आहे की त्यांचा वंश मराठ्यांच्या अगदी जवळचा आहे. मात्र, नीरजच्या कुटुंबासह इतर काहीजण मराठा वंशाच्या सिद्धांतावर विश्वास ठेवत नाहीत. रोड समुदायाचे सदस्य आणि मराठा जागृती मंच पानिपत-कर्नालचे सदस्य राजेंद्र पवार यांच्याशी आम्ही बातचीत केली असता, राजेंद्र पवार यांनी सांगितले की, बहुतेक असं मानलं जातं की, त्यांचा आणि मराठ्यांचा वंश एकच आहे. ते म्हणाले, "आमची भाषा पद्धती आणि आडनाव मराठ्यांसारखे होते.
आम्हाला हे माहीत होतं की, आम्ही मराठा आहोत. पण इतिहासकार वसंतराव मोरे यांच्या 'पानिपतच्या युद्धात मराठ्यांची भूमिका' या पुस्तकानंतर ते वैध म्हणून ओळखले गेले. 2010 नंतर, आमच्या समाजातील अनेक सदस्यांनी त्यांच्या मुलांच्या जन्म प्रमाणपत्रात मराठा लिहायला सुरुवात केली.
वसंतराव मोरे यांच्या पुस्तकापूर्वी मराठा वीरेंद्र वर्मन यांनी रोड मराठा या विषयावर संशोधन केले होते. त्यांनी मराठा मिलन सोहळ्याचं आयोजन केलं होतं.. वीरेंद्र वर्मन यांनी 2009 आणि 2014 मध्ये लोकसभा निवडणूक देखील लढवली होती.
दरम्यान, अखील भारतीय मराठा जागृती मंचाचे राष्ट्रीय समन्वयक मिलिंद पाटील सांगतात... हे पुस्तक मराठी आणि हिंदी भाषांमध्ये प्रकाशित झाले असून हे पुस्तक 2010 मध्ये माजी राष्ट्रपती प्रतिभा पाटील यांना सादर करण्यात आले होते. दरम्यान त्यांनी त्या वेळचा एक फोटो सुद्धा शेअर केला आहे. ज्यावर्षी कोल्हापूरच्या शिवाजी विद्यापीठाने मोरे यांच्या पुस्तकावर चर्चासत्राचे आयोजन केले.
या व्यतिरिक्त आम्हाला, हरी राम गुप्ता यांचं 'मराठा आणि पानिपत' नावाचं एक पुस्तक सुद्धा सापडलं. जे पंजाब विद्यापीठाने 1961 मध्ये प्रकाशित केलं होतं. दरम्यान, त्यामधील एका अध्यायातील एका परिच्छेदात भाषेचं एक वैशिष्ट्य राजेंद्र यांनी सांगितल्याप्रमाणे लिहिले आहे. रोहतक (हरियाणा), मेरठ (उत्तर प्रदेश) येथील स्त्रिया जी मुलं ऐकत नाहीत त्यांना घाबरवण्यासाठी, "हाऊ आया, हाऊ आया" म्हणायच्या. पुस्तकानुसार, कदाचित "हाऊ " या शब्दाचा अर्थ "भाऊ" असा आहे.
दरम्यान, राजेंद्र पवार असं मानतात की, हा मराठा मुळ असल्याचा पुरावा आहे आणि पानिपतच्या तिसऱ्या लढाईत मराठा सैन्याचे सरदार सेनापती म्हणून काम करणाऱ्या सदाशिवराव भाऊंशी हा दुवा प्रस्थापित होतो. या पुस्तकात दिलेली माहिती प्रमुख मराठा कुटुंबांच्या मुलाखतींवर आधारित आहे (पृष्ठ 351). त्यात मुलाखत घेणाऱ्यांची नावे पृष्ठ 363 वर सूचीबद्ध आहेत, ज्यात नीरज किंवा त्याच्या वडिलांच्या आडनावांशी कोणतेही आडनाव जुळत नाही.
दरम्यान, रोड महासभा कर्नालचे माजी प्रशासक ब्रिगेडियर, व्हीएसएम (निवृत्त) रणधीर सिंह, यांच्याशी बातचीत केली असता ते म्हणाले, "माझे आजोबा सी शिव राम वर्मा हे रोड महासभेचे प्रणेते होते आणि त्यांनी रोड भवन बांधण्यासाठी टीमचे नेतृत्व केले होते.
ब्रिगेडियर सिंह पुढे म्हणाले, "जर मला या विषयावर सांगायचे असेल तर मी म्हणेन की मी मराठा वंशाचा आहे. मात्र, मला पूर्ण जाणीव आहे की, या विषयावर कोणतीही वैज्ञानिक माहिती नसल्यामुळे हे निश्चितपणे सांगता येणार नाही. आत्तापर्यंत, आमच्याकडे कोणताही डाटा नाही. इतर सर्व गोष्टींप्रमाणे हा मुद्दा सुद्धा खूप राजकीय झाला आहे. मात्र, हे लक्षात घेतले पाहिजे की, मराठा घराण्यावर विश्वास ठेवणारे रोड्स आणि विश्वास न ठेवणाऱ्या मध्ये परस्पर प्रेमाची कमतरता नाही. त्यामुळे ज्या पद्धतीने मी पाहतो, ती एक विश्वासाची बाब आहे आणि प्रत्येकासाठी ती वेगळी आहे."
मराठा वंश सिद्धांतावर विश्वास न ठेवणारे रोड
दरम्यान, रोड समुदायाचे आणखी एक सदस्य अनुराग कादियानशी, ज्यांना खात्री आहे की रोड मराठ्यांशी अलीकडील ऐतिहासिक संबंध नाहीत. अनुराग कादियान हे भारतीय तंत्रज्ञान संस्था आणि केंब्रिज विद्यापीठाचे माजी विद्यार्थी आहेत. ते म्हणाले, "मी या विषयाबद्दल ऐतिहासिक दृष्टीकोन आणि अनुवांशिकता यांचा विचार करुन अध्यय़न केले आहे. यामध्ये अनुवांशिक अभ्यास सर्वात महत्त्वाचा आहे. आमच्या अभ्यासानुसार, गेल्या 1800 वर्षांमध्ये मराठा समाजाचा रोड समाजाशी कोणताही ऐतिहासिक संबंध नाही."
अनुराग कादियानच्या इतिहासावर आधारित संशोधनांवर आधारीत एक ट्विट तुम्ही पाहू शकता. दरम्यान असाही युक्तिवाद केला जातो की, काही रस्त्यांची गावे पानिपतच्या लढाईच्या खूप अगोदरची आहेत.
Thread on #Ror history as told by traditional historians
— Anurag Kadian (@kadian_anurag) August 14, 2021
Several people on this platform have requested me to share some details about the traditional narrative on #Ror history. So, I'm starting this thread today but it may take a few days to complete 1/n
दरम्यान, 2018 मध्ये, अनुराग कादियान आणि एस्टोनियन बायोसेंटरचे लेखक; जर्मनीचे मॅक्स-डेलब्रुक सेंटर फॉर मॉलेक्युलर मेडिसिन; स्कूल ऑफ लाइफ सायन्स, जवाहरलाल नेहरू विद्यापीठ; सायटोजेनेटिक्स लॅबोरेटरी, प्राणीशास्त्र विभाग आणि बनारस हिंदू विद्यापीठ या सर्वांनी 'The Genetic Ancestry of Modern Indus Valley Populations from Northwest India' हे शिर्षक असलेला एक समीक्षा अभ्यास प्रकाशित केला होता.
रोडसहीत चार उत्तर पश्चिमेतील भारतीय समुदायांतील विविध लोकसंख्येच्या अनेक नमुन्यांमधून निवडलेल्या 45 व्यक्तींच्या जीनोम-वाइड जीनोटाइप डेटाचा अभ्यास करण्यात आला. अभ्यासाचे निष्कर्ष असे सुचवतात की, रोड्स आनुवंशिकदृष्ट्या सध्या भारताच्या पश्चिम भागात असलेल्या लोकसंख्येप्रमाणे आहेत.
या लोकसंख्येत सिंधू खोऱ्याजवळील स्वात खोऱ्यातील प्रागैतिहासिक आणि सुरुवातीच्या ऐतिहासिक प्राचीन लोकांचा समावेश आहे. 2018 मधील हा अभ्यास नॅशनल सेंटर फॉर बायोटेक्नॉलॉजी इन्फॉर्मेशन आणि द अमेरिकन जर्नल ऑफ ह्यूमन जेनेटिक्स मध्ये प्रकाशित झाला होता. तसेच हिंदू बिझनेस लाइनने देखील 2018 मध्ये एक तपशीलवार रिपोर्ट प्रकाशित केला होता.
दरम्यान, प्राणीशास्त्र विभागाच्या सायटोजेनेटिक्स लॅबमधील बनारस हिंदू विद्यापीठाचे प्राध्यापक आणि अभ्यास लेखकांपैकी एक ज्ञानेश्वर चौबे सांगतात की, "आमच्या अभ्यासात, रोड समुदाय आणि मराठा समाज यांच्यात कमीतकमी गेल्या 1500 वर्षांपासून कोणतेही साम्य नाही." नीरज चोप्राचे कुटूंब स्वतःला मराठा वंशज मानत नाही.
दरम्यान, नीरज चोप्राचे मॅनेजर अमन शाह यांच्याशी संपर्क साधला असता त्यांनी आम्हाला नीरज चोप्रा याचे आजोबा धर्मसिंह चोप्रा आणि त्यांचे काका (वडिलांचा सर्वात लहान भाऊ) सुरेंद्र कुमार यांच्याशी संपर्क साधून दिला. हरियाणाच्या पानिपत जिल्ह्यातील खंडारा गावात संयुक्त कुटुंबात नीरज त्यांच्यासोबत राहतो.
अनेकदा संवेदनशील विषयांवर बोलण्यासाठी नीरज च्या वतीने सुरेंद्रच मीडियाशी बोलतात, ते म्हणाले : "नीरजची कामगिरी जाती आणि राजकीय दृष्टिकोनातून पाहू नये. त्याने एक भारतीय म्हणून पदक जिंकले आहे. आम्ही हरियाणाच्या रोड समुदायाचे आहोत. या समाजातील एका वर्गाचा असा विश्वास आहे की ते मराठा वंशाचे आहेत. मात्र, आम्ही आणि आमचा बहुतेक समाज यावर विश्वास ठेवत नाही. "
तसेच, 75 वर्षीय धर्मवीर चोप्रा यांनी ऑल्ट न्यूजला सांगितले की, "मला माझे बालपण माझ्या वडिलांसह आणि आजोबांसोबत घालवण्याचा बहुमान मिळाला. दोघेही शेतकरी होते. मात्र, त्यांनी हे कधीच नमूद केलं नाही की आमचे वंशज मराठे आहेत.
सुरेंद्र कुमार म्हणाले, "दोन दशकांपूर्वी मराठा रोड समाज लोकप्रिय नव्हता. मात्र, गेल्या काही वर्षांत ते व्होट बँकेच्या राजकारणामुळे लोकप्रिय झाले आहे. त्यामुळे, या तत्त्वावर विश्वास नसलेल्या रोड्स समाजाला आपलं मत मांडावं लागलं. आमच्या रोड मराठा मित्रांना भेटताना, आम्ही त्यांना मराठा म्हणून संबोधित करून त्यांच्या मान्यतेचा आदर करतो. आणि ते सुद्धा आमच्याशी तसंच वागतात. मात्र, रोड मराठा समाजाचे काही समाजविघातक घटक रोड्सला मराठा वंशाचा अवलंब करण्यासाठी प्रवृत्त करत आहेत. वर्षानुवर्षे, रोड्स समुदायाच्या अनेक घरांची तोडफोड केली जाते आणि तेथे मराठा मजकूर लिहिला जातो हे मी पाहिले आहे. "
दरम्यान, सुरेंद्र कुमार यांनी सोशल मीडियावरील काही स्क्रीनशॉट फॉरवर्ड करत म्हटलं, " टोकीयो ऑलम्पिक मध्ये निरजने बजावलेल्या कामगिरीनंतर असे अनेक दावे केले गेले आहेत. ते म्हणतात, "काल (12 ऑगस्ट) मराठा जागृती मंच पानिपत-करनालचे सदस्य आमच्या घरी शुभेच्छा देण्यासाठी आले आणि आम्हाला छत्रपती शिवाजी महाराज आणि नीरज यांची एक फोटो फ्रेम दिली''.
देशाने दाखवलेल्या सर्व पाठिंब्याचे आणि प्रेमाचे आम्ही कौतुक करतो. पण प्रत्येकाला विनंती आहे की नीरजच्या विजयाला जातीच्या पैलूशी जोडू नका. आम्हाला मराठ्यांऐवजी रोड्स म्हणून ओळखले जाते.
सुरेंद्रने सांगितले की, खंडारा बस स्टॉपवरही असाच बॅनर लावण्यात आला होता.
निष्कर्श:
टोकियो ऑलिम्पिकमध्ये नीरज चोप्राच्या विजयानंतर लगेचच, केंद्रीय नागरी उड्डान मंत्री ज्योतिरादित्य सिंधिया आणि अनेक प्रसारमाध्यमांनी चोप्रा यांच्या वंशजांना मराठा समाजाशी जोडण्याचा प्रयत्न केला, मात्र समाजात याविषयी भिन्न भिन्न विचार आहेत. एकूणच, नीरज चोप्राचे आजोबा आणि काकांनी हे स्पष्ट केले की, कुटुंबाला मराठा वंशज म्हणून ओळखलं जात नाही.
या संदर्भात Alt news ने स्पेशल रिपोर्ट प्रकाशीत केला आहे. तुम्ही हा मुळ रिपोर्ट या लिंकवर क्लीक करून वाचू शकता. https://www.altnews.in/does-neeraj-chopra-have-maratha-lineage-alt-news-investigation/
