कुठल्याही लग्नासाठी वधु-वर एकमेकांना सर्वार्थानं अनुकूल असणं अपेक्षित असतं. मात्र, सोलापूरमध्ये विडी कामगारांच्या मुलींसाठी असे हे निकष कदाचित नसावेत. बदलत्या काळात या विडी कामगारांचे आर्थिक, सामाजिक प्रश्नही बदलत आहेत. विडी कामगारांच्या मुलींच्या लग्नाबाबत मॅक्स महाराष्ट्रचा हा ग्राऊंड रिपोर्ट.
लहानपणीच मुलींच्या हातात विडी
विडी कार्डवरच मुलींचं लग्न अवलंबून
मुलींनीही विडी वळवायचं काम करावं अशी कामगारांची आणि त्यांच्या मुलींचीही इच्छा नसते. मात्र, दुर्देवानं या मुलींकडे विडी कार्ड नसेल तर त्यांना लग्नासाठी स्थळच येत नाहीत, अशी खंत मल्लेषम करपुरी यांनी व्यक्त केलीय. त्यामुळं कामगारांच्या मुली या आठवी किंवा दहावीपर्यंत शिक्षण घेतात. एकादचं विडी कार्ड या मुलींना मिळालं की त्यांच्यासाठी स्थळ शोधायला सुरूवात होते. बऱ्याचदा या मुलींची लग्न अगदी लहान वयात (म्हणजे १८ वर्षे पुर्ण होण्याआधी) लावून दिली जातात. विडी कार्ड असेल तर रोजगाराची हमी मिळते म्हणून या मुलींसोबत लग्न करण्याचा निर्णय वर पक्षाकडून घेतला जातो.
एका तासाला एक भाकर
मोबदलाही पुरेसा मिळत नाही
विडी कामगार महिलांच्या समस्यांचा हा धागा इथपर्यंतच थांबत नाही. विडी वळणाऱ्या महिलांच्या कमाईवरच इथल्या बहुतांश कुटुंबांचा कारभार चालतो. या घरातील पुरूष व्यसनांच्या आहारी जातात. घरातील पुरूष किंवा मुलांना मात्र विडी वळण्याचं काम दिलं जात नाही. एक हजार विड्या वळवल्यानंतर किमान वेतन म्हणून या महिलांना २५३ रूपये देण्याचा शासन आदेश आहे. मात्र, प्रत्यक्षात या महिलांना फक्त १५० रूपयेच दिले जातात, असं अंबुबाईंनी सांगितलं. सलग १२-१२ तास बसून काम केल्यानं उतार वयातही या महिलांना आरोग्याच्या अनेक प्रश्नांना सामोरं जावं लागतं. यासर्व त्रासातून सुटका व्हावी म्हणून विडी कामगारांच्या मुलींनी शिक्षण घेऊन नोकरी करावी, अशी अपेक्षा अंबुबाईंनी व्यक्त केली.
इथल्या मुलींचं बालपण विडी वळतंय...
आधुनिकीकरणाच्या काळात विडी उद्योगाला आधीच घरघर लागलीय. त्याचा परिणाम विड्या वळणाऱ्या महिला कामगारांच्या आय़ुष्यावरही होतोय. पुरूषप्रधान व्यवस्थेत अजूनही महिला दुय्यम स्थानीच आहेत. यशाची अनेक शिखर पादाक्रांत करणाऱ्या महिल्या पाहिल्यावर गर्व वाटतो. मात्र, सोलापूरच्या विडी कामगार महिलांच्या मुलींची लग्न आजही विडी कार्ड असेल तरच होतात, याची भारतीय म्हणून लाजही वाटते.
https://youtu.be/P0iMgZ2enr4