दुधाच्या आयातीवरुन शरद पवार भडकले...

: कधी काळी धवलक्रांती (white revolution) करणाऱ्या जगातील सर्वात मोठ्या दुग्धउत्पादक देशाला दुध आयात धोरणावरुन माजी कृषीमंत्री शरद पवार (Sharad Pawar) भडकले असून या धोरणाचा थेट परीणाण कोविड (covid19) संकटातून सावरणाऱ्या दूध उत्पादक शेतकरी आणि उद्योगावर पडणार असल्याने सरकारने पुर्नविचार करावा असं म्हटलं आहे.

सुमारे दशकभरानंतर भारताला दुग्धजन्य पदार्थ आयात करावे लागतील. गेल्या 15 महिन्यांत दुधाच्या दरात 12 ते 15 टक्क्यांनी वाढ झाली आहे. तज्ञांच्या मते, ही वाढ भविष्यातही कायम राहू शकते. 2022-23 या आर्थिक वर्षात देशात दूध उत्पादनात कोणतीही वाढ झालेली नाही. गुरांमध्ये दीर्घकाळ आजारी पडल्याने दुधाच्या उत्पादनावर परिणाम झाला, तर या काळात मागणीत 8 ते 10 टक्क्यांनी वाढ झाली. सरकारी आकडेवारीनुसार, 2021-22 या वर्षात देशातील दूध उत्पादन 6.25 टक्क्यांनी वाढून 221 दशलक्ष टन झाले आहे. त्यापूर्वी 2020-21 मध्ये ते 208 दशलक्ष टन होते. २०११ मध्ये भारताने शेवटची डेअरी उत्पादने आयात केली होती. आता पुन्हा एकदा देशात विशेषतः तूप आणि लोणी आयात करण्याची परिस्थिती आली आहे.

पशुसंवर्धन आणि दुग्धव्यवसाय सचिव राजेश कुमार सिंह म्हणतात की, देश गरज पडल्यास दुग्धजन्य पदार्थ आयात करण्याचा विचार करू शकतो. कारण गेल्या आर्थिक वर्षात भारतात दूध उत्पादनात वाढ झाली नाही. त्यामुळे दुग्धजन्य पदार्थांचा पुरवठा ठप्प आहे. ते म्हणाले की दक्षिणेकडील राज्यांमधील दुधाच्या साठ्याच्या स्थितीचे मूल्यांकन केल्यानंतर, आवश्यक असल्यास, लोणी आणि तूप यासारख्या दुग्धजन्य पदार्थांची आयात

सरकार करणार आहे. दक्षिणेकडील राज्यांमध्ये आता उत्पादनाचा सर्वाधिक काळ सुरू झाला आहे. ते म्हणाले, 'देशात दूध पुरवठ्यात कोणताही अडथळा नाही. स्किम्ड मिल्क पावडरचा पुरेसा साठा आहे. मात्र गतवर्षीच्या तुलनेत फॅट, लोणी, तुपाचा साठा कमी आहे.

सिंग म्हणाले की, अलीकडच्या काही महिन्यांत आंतरराष्ट्रीय किमती वाढल्या असल्याने सध्या आयात फायदेशीर नाही. जागतिक किमती जास्त असतील तर आयात करण्यात काही अर्थ नाही. आम्ही उर्वरित देशातील उत्पादनाचे मूल्यांकन करू आणि त्यानंतर निर्णय घेऊ. उत्तर भारतात परिस्थिती सुधारेल. याचे कारण म्हणजे गेल्या 20 दिवसांत झालेल्या अवकाळी पावसामुळे तापमानात घट झाली आहे. त्यामुळे परिस्थिती अनुकूल झाली आहे. गतवर्षी रोगामुळे १.८९ लाख गुरांचा मृत्यू झाला होता. यामुळे दुधाचे उत्पादन स्थिर राहिले आणि कोविड महामारीनंतर मागणी वाढली.

सिंग म्हणाले की, चाऱ्याचे दर वाढल्याने दुधाची महागाई वाढली आहे. ते म्हणाले की, चारा पिकाखालील क्षेत्रही गेल्या चार वर्षांत स्थिर राहिल्याने चारा पुरवठ्यात अडचण निर्माण झाली आहे, तर दुग्धव्यवसायाची वार्षिक सहा टक्के वाढ होत आहे. एप्रिल ते सप्टेंबर या काळात दूध उत्पादनात ५० टक्क्यांपर्यंत घट होण्याची शक्यता तज्ज्ञांनी व्यक्त केली आहे. साधारणपणे या हंगामात दूध उत्पादन कमी होते. गेल्या आठवडाभरात म्हशीच्या दुधाच्या दरात ५ ते ६ टक्क्यांनी वाढ झाली आहे. येत्या काही दिवसांत गाईच्या दुधाच्या दरातही वाढ होऊ शकते. गेल्या वर्षभरात मदर डेअरी आणि अमूलसारख्या कंपन्यांनी दुधाच्या दरात अनेकवेळा वाढ केली आहे.

माजी केंद्रीय कृषीमंत्री शरद पवार यांनी या धोरणावर तीव्र आक्षेप व्यक्त करत,आज मला टाईम्स ऑफ इंडिया मधील एक बातमी मिळाली (एक बातमी यासोबत जोडलेली आहे) ज्यामध्ये केंद्रीय पशुसंवर्धन आणि दुग्धव्यवसाय मंत्रालयाचा लोणी आणि तूप यांसारख्या दुग्धजन्य पदार्थांची आयात करण्याचा इरादा आहे.

या संदर्भात केंद्र सरकारचा कोणताही निर्णय पूर्णपणे अस्वीकार्य असेल कारण या उत्पादनांच्या आयातीचा थेट देशांतर्गत दूध उत्पादकांच्या उत्पन्नावर परिणाम होईल. दुग्ध उत्पादक शेतकरी अलीकडेच अभूतपूर्व कोविड-19 संकटातून बाहेर आले आहेत आणि अशा निर्णयामुळे डेअरी क्षेत्राच्या पुनरुज्जीवन प्रक्रियेला गंभीरपणे अडथळा निर्माण होईल.

कृपया माझ्या चिंतेकडे लक्ष द्यावे. या प्रकरणाकडे लक्ष दिल्यास आणि मंत्रालयाने दुग्धजन्य पदार्थ आयात करण्याचा कोणताही निर्णय घेण्यापासून परावृत्त केल्यास मला आनंद होईल.

असे म्हटले आहे.

दूध उत्पादनात भारत पहिल्या क्रमांकावर

फूड अँड अॅग्रिकल्चर ऑर्गनायझेशन कॉर्पोरेट स्टॅटिस्टिकल डेटाबेस (FAOSTAT) च्या आकडेवारीनुसार, दूध उत्पादनाच्या बाबतीत भारत जगात पहिल्या क्रमांकावर आहे. 2021-22 मध्ये जागतिक दूध उत्पादनात भारताचा वाटा 24 टक्के होता. 2014-15 ते 2021-22 या कालावधीत देशात दूध उत्पादनात 51 टक्के वाढ झाली आहे. मत्स्यव्यवसाय, पशुसंवर्धन आणि दुग्धविकास मंत्री पुरुषोत्तम रुपाला यांनी नुकतीच लोकसभेत एका लेखी उत्तरात ही माहिती दिली.